İşgücü maliyetlerindeki artış, üretici ve ihracatçıların mali dengelerini olumsuz etkileyecek kadar dikkat çekici.

TÜİK’in İşgücü Girdi Endekslerinin ocak-mart 2025 dönemi sonuçlarını açıkladı. 2022 yılının ilk çeyreğinde sanayideki saatlik işgücü maliyeti 8,2 dolar olmasına karşın 2025’in ilk çeyreğinde saatlik işgücü maliyeti 25,16 dolara yükseldi.

İşgücü maliyetlerindeki bu artışın gerek şirketler, gerek makro ekonomi üzerindeki etkilerinin dengelenmesi için çalışmalar yapılması gerekiyor.

17 Ağustos depreminin üzerinden 26 yıl geçtiğini hatırlatarak son yıllarda iklim değişikliği nedeniyle depremlerin etkilerinin arttığını söylemek isterim. Gölcük ve 2023 yılında 11 ili etkileyen büyük depremde hayatlarını kaybedenleri rahmetle anıyorum. Umarız bir daha böyle acılar yaşamayız.”

 

-İHRACAT

Temmuz ayında ihracat yüzde 11 artışla  24 milyar 952 milyon dolar olarak gerçekleşti. Başkan Trump, ABD’nin artan yıllık mal ticareti açıklarını daha da azaltmak amacıyla bazı ülkelere yönelik karşılıklılık esasına dayanan gümrük vergisi oranlarında 2 Nisan’dan bu yana sürekli değişikliğe gidiyor.

En son 7 Ağustos 2025 tarihi itibarıyla resmen yürürlüğe giren kararnameye göre, ülkelere uygulanması beklenen vergi oranları yüzde 10 ila yüzde 41 arasında değişti. Ülkemize uygulanacak ek gümrük vergisi de yüzde 10’dan yüzde 15’e yükseltildi. AB ve ABD arasındaki anlaşma sonucunda AB menşeli ürünlere de yüzde 15 tarife uygulanması kararlaştırıldı.

 

-ABD STRATEJİK HEDEF

AB’nin ABD’ye yatırım yapılması, ABD’den enerji ürünleri ve mühimmat alınmasına yönelik ek taahhütler altına girmesi de AB-ABD ticaret ve yatırım ilişkisinin güçlenmesine yol açacak. Bu durum Türkiye için bazı dezavantajlar yaratabilir. Diğer taraftan firmalarımız için ABD pazarının stratejik bir hedef olmayı sürdürdüğünü biliyoruz.

Halihazırda ABD, Almanya’nın arkasından ikinci büyük ihracat pazarımızı oluşturuyor. 2024 yılında ABD’ye 16,35 milyar dolar ihracat ve 16,22 milyar dolarlık ithalat gerçekleştirdik.

Trump’ın ilk döneminde; ABD ve ülkemiz arasındaki ticaret hacminin 100 milyara çıkartılması hedefi koyulmuştu. Fakat ek gümrük vergileri nedeni ile hedeflenen bu ticaret hacmine ulaşabilmemiz mümkün değil. Hatta ABD pazarındaki payımızın azalması bile söz konusu olabilir.

Bu sebeple ABD’nin ülkemize uygulayacağı ek gümrük vergisi nedeniyle ihracatçımıza gelecek ilave maliyetlerin devlet tarafından muhtelif şekilde karşılanması gerektiğini düşünüyoruz.

İTHALAT

Temmuzda ithalat yüzde 5.4 artışla 31 milyar 376 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu ay 4,6 milyar dolar ile en yüksek ithalat yaptığımız Çin’e karşı diğer ülkeler gibi gerekli tedbirlerin acilen alınması gerektiğini düşünüyoruz.

Diğer ülkeler gibi biz de Çin’e karşı yüzde 30’luk ek bir gümrük vergisi uygulayabiliriz. Ayrıca Çin; kendisine uygulanan yüksek gümrük tarifelerine rağmen Temmuz ayında ABD’ye yaptığı sevkiyatların geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 22 azalmasına rağmen toplam ihracatını geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 7,2 artırmayı başardı.

ABD’nin uyguladığı yüksek tarifelere rağmen Çin’in ihracatçılarına verdiği desteklerin bu başarıda payı olduğunu biliyoruz. Çin ihracatçılarının ihracat bedellerini yüzde 12-30 arasında değişen oranlarda yüksek kurdan bozuyor. Bu destek ülkemizde ise yüzde 2 oranında uygulanıyor. Ülkemizde de bu desteklerin yüzde 5-10 oranına yükseltilmesini her mecrada dile getiriyoruz.

Temmuz ayında yatırım malları ithalatı yüzde 13,8 artışla 5,3 milyar dolar, hammadde ithalatı yüzde 0.1 artışla 20.4 milyar dolar, tüketim malları ithalatı yüzde 17,2 artışla 5,3 milyar dolara olarak gerçekleşti. Böylelikle tüketim malları ithalatındaki artış dış ticaret açığı üzerindeki baskısını sürdürdü. Dış ticaret açığı yüzde 12,1 düşüşle 6 milyar 424 milyon dolar olarak gerçekleşti.

CARİ DENGE

Haziran ayında aylık cari açık 2 milyar 6 milyon dolar, yıllık cari açık ise 18 milyar 926 milyon dolar olarak gerçekleşti. Dış ticaret açığı 4,1 milyar dolardan  6,47 milyar dolara çıkarken hizmetler dengesi 6,06 milyar dolardan 5,98 milyar dolara geriledi.

ENFLASYON

Haziran ayında aylık TÜFE yüzde 2,06 artış gösterirken yıllık TÜFE yüzde 33,52 olarak gerçekleşti. ÜFE ise aylık yüzde 1,73 artarken, yıllık ÜFE yüzde 24,19 oldu.

ÜFE tarafında aylık artış daha düşük. Bu tabi sanayiciler için üretim maliyetleri açısından olumlu. Beklentimiz tabi enflasyonda daha düşük seviyeler görmek. Bu arada doğalgaza yapılan zammın enflasyona olumsuz yansıyacağını da geçen ay söylemiştik.

Öte yandan MB tarafından geçen hafta 2025 yılının 3. Enflasyon Raporu açıklandı. Enflasyon tahminlerine ara hedef getirildi.

2025 yıl sonu enflasyon tahmini olan yüzde 24 değeri, 2025 yılı ara hedef olarak korundu. 2025 yılı için tahmin bandı yüzde 25-29 olarak belirlendi. Önceki raporda yüzde 12 olan 2026 yılı enflasyon hedefi  yüzde 16,  önceki raporda  yüzde 8 olan 2027 yılı enflasyon hedefi  yüzde 9 olarak açıklandı.

SANAYİ ÜRETİMİ

Haziran ayında sanayi üretimi aylık yüzde 0.7 artarken yıllık yüzde 8,3 artış gösterdi. İmalat sanayi aylık yüzde 0,9, yıllık yüzde 9,5 artarken ara malı üretimi aylık bazda 0,8, sermaye malı üretimi yüzde 4,8, yüksek teknoloji üretimi yüzde 38,1 artış gösterdi. Yıllık bazda ara malı üretimi yüzde 7,6, sermaye malı üretimi yüzde 20, yüksek teknoloji üretimi yüzde 88,2 artış gösterdi. Enerji üretimi aylık yüzde 1,2 gerilerken yıllık yüzde 0,1 artış gösterdi.

Üretim üzerindeki döviz kuru baskısına ve halen yüksek olan faiz oranlarına rağmen, sanayi üretimindeki yüzde 8,3’lük artışın yüzde 9,5’inin imalat sanayinden gelmesi oldukça değerli.

KAPASİTE KULLANIMI

Temmuz ayı kapasite kullanım oranı; geçen yıla göre 1,7 puan, haziran ayına göre 0,4 puan düşüşle yüzde 74,2 olarak gerçekleşti. Kocaeli’de kapasite kullanım oranı geçen yıla göre 1,3 puan düştü. Haziran ayına göre bir değişiklik olmazken kapasite kullanımı yüzde 70,3 olarak belirlendi.

İŞSİZLİK

İşsizlik oranı geçen yılın ayına göre 0,5 puan düşerken, mayıs ayına göre 0,2 puan artış göstererek yüzde 8.6 olarak gerçekleşti.

15/24 yaş arası Genç Nüfusta işsizlik Oranı yüzde 15,6’dan yüzde 16,2’ye çıktı. Mayıstan, hazirana çalışabilir nüfus 43 bin, işgücüne katılanlar 33 bin artarken, istihdam edilenler 18 bin azaldı.  Mayıs ayında 32 milyon 470 bin kişi olan toplam istihdam 32 milyon 452 kişi olarak belirlendi.

BÜTÇE DENGESİ

Bütçe temmuz ayında 23,8 milyar TL açık verdi. Gelirler yüzde 50,1 artışla 1096,9 milyar TL, giderler 1120,8 milyar TL olarak gerçekleşti. Ocak-temmuz bütçe açığı ise 1004,3 milyar TL olarak gerçekleşti.

Bu arada TOBB Başkanımız Sayın Rifat Hisarcıklıoğlu ev sahipliğinde, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Başkanı Sayın Fatih Karahan ve ekibinin katılımıyla gerçekleştirilen TOBB – T.C. Merkez Bankası İstişare Toplantısı’na katıldım.

Toplantıda; ticari kredilerde büyüme sınırının gevşetilmesi, Nefes Kredisi benzeri programların artırılması ve KOBİ’lere pozitif ayrımcılık yapılması, Reeskont imkanlarının artırılması, emek yoğun sektörler için ilave tedbirlerin alınması konularındaki görüş ve taleplerimizi ilettik.